Ngăn chặn sự suy thoái vùng chè Yên Bái

Tỉnh Yên Bái một thời được mệnh danh là vùng chè lớn thứ nhất Tây Bắc, với diện tích trên 12.000 ha, có 115 nhà máy chè lớn nhỏ và hàng trăm bom chè quay tay mini, sản lượng chè búp tươi đạt từ 85.000-90.000 tấn/năm.

Thì nay, vùng chè Yên Bái đang suy giảm một cách tệ hại. Tỉnh Yên Bái phải làm gì để ngăn chăn sự suy giảm đó?

Đồi chè năng suất cao

Theo báo cáo mới nhất của Cục Thống kê, đến tháng 6/2017 tỉnh Yên Bái còn 8.696 ha chè, giảm 961 ha so với năm 2016. Các huyện có diện tích chè giảm nhiều nhất là Trấn Yên 390 ha, Yên Bình 384 ha, Mù Cang Chải 71 ha, thành phố Yên Bái 83 ha… Năm 2010, tổng diện tích chè của tỉnh Yên Bái là 12.133 ha, trong đó có 11.229 ha chè kinh doanh, sản lượng chè búp tươi năm 2010 đạt trên 85.000 tấn, sản lượng chè khô 19.000 tấn, trong đó chủ yếu là chè đen Orthodox 14.000 tấn. Sau 7 năm, diện tích chè của Yên Bái giảm 3.437 ha, tính ra trung bình mỗi năm giảm 500 ha. Đây là điều báo động về sự thảm bại của cây chè.

Thời hoàng kim của cây chè thì có tới 115 cơ sở chế biến, tổng công suất chế biến là 995 tấn chè búp tươi/ngày, gấp 3 lần khả năng cung cấp nguyên liệu, ngoài ra còn có hàng trăm bom chè quay tay dẫn tới việc tranh giành nguyên liệu khốc liệt giữa các cơ sở chế biến và giá chè được đẩy lên một cách vô tội vạ. Người trồng chè thì sử dụng đủ các loại thuốc bảo vệ thực vật và kích thích để khai thác cây chè đến kiệt cùng. Chính điều đó dẫn tới chất lượng chè Yên Bái bị sụt giảm thê thảm, nhiều lô hàng xuất khẩu bị trả về do nhiễm hóa chất, không đảm bảo các chỉ số an toàn của nước sở tại.

Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và Thủy sản tỉnh Yên Bái hàng năm tiến hành kiểm tra các cơ sở chế biến chè đã chỉ ra hàng loạt những hạn chế: Máy móc cũ kỹ, công nghệ chế biến lạc hậu, nhà xưởng tạm bợ… dẫn tới chất lượng chè kém, giá bán thấp. Nhiều cơ sở chế biến không bán được hàng buộc phải đóng cửa. Hiện nay tỉnh Yên Bái chỉ còn 65 cơ sở chế biến, trong đó nhiều cơ sở chế biến hoạt động cầm chừng do thiếu nguyên liệu, một số cơ sở thì mua sản phẩm sơ chế về chế biến lại, như Cty chè Hữu Hảo, HTX Long Anh, Cty chè Phú Tài, Cty CP chè Nghĩa Lộ…

Kiểm tra vườm ươm giống chè Shan tại Văn Chấn

Giá chè búp tươi giảm mạnh, nhiều năm trước đây giá chè Trung du thường ở mức 4.500- 5.500đ/kg, nay chỉ còn 3.500-4.200đ/kg, giá chè Shan vùng thấp 6.200-6.500đ/kg, chè Shan vùng cao 10.000-12.000đ/kg, chỉ bằng ½ giá những năm trước đây. Điều đó khiến người trồng chè không còn tha thiết với cây chè, nhiều diện tích bỏ hoang, dẫn tới đồi chè bị suy giảm chết dần chết mòn. Một nguyên nhân nữa nhiều đồi chè già cỗi do trồng cách nay 35- 40 năm lại thiếu chăm sóc nên bị chết nhiều, như các đồi chè huyện Yên Bình, Trấn Yên. Đó là những nguyên nhân chính dẫn tới vùng chè Yên Bái bị suy thoái nặng nề.

Sản lượng chè búp tươi 8 tháng đầu năm 2017 là 48.000 tấn, giảm 17% so với năm 2016, dự kiến sản lượng chè búp tươi năm 2017 đạt khoảng 70.000 tấn.

Để ngăn chặn sự suy giảm của cây chè, Sở NN-PTNT Yên Bái vừa qua đã tổ chức hội nghị nhằm tìm ra nguyên nhân cũng như đề ra các giải pháp khôi phục lại vùng chè Yên Bái. Trước mắt bảo vệ diện tích chè hiện có, không để tình trạng chặt phá chè trồng cây lâm nghiệp, cây ăn quả trên diện tích quy hoạch trồng chè; Áp dụng các tiến bộ KHKT để nâng cao năng suất chè; thay thế giống chè Shan vào diện tích chè vùng thấp đã già cỗi; xây dựng mối liên kết giữa người trồng chè và cơ sở chế biến để hai bên cùng có lợi; nhân rộng cơ sở trồng và chế biến chè an toàn thực phẩm theo tiêu chuẩn VietGAP…