Nhất chi mai

Mô tả

Cùng với mai vàng, anh đào và quất, nhất chi mai là một loại cây phổ biến trong dịp Tết nhiều năm gần đây. Những bông hoa trắng tựa bông tuyết xen lẫn chút sắc hồng trong khung cảnh đầy sắc vàng đỏ đó mang đến sự dịu dàng êm ả trong những ngày xuân rộn ràng. Ngoài vẻ đẹp tinh khôi, liệu nó có khác biệt gì so với những loài hoa khác? Chăm sóc thế nào để cây ra hoa đúng dịp Tết? Câu trả lời đang chờ các bạn ngay trong bài viết này đây!

• Tên khoa học: Prunus mume Sieb. & Zucc
• Tên tiếng Anh: Chinese plum
• Tên gọi khác: nhị độ mai, mai trắng, bạch mai, hàn mai

Nhất chi mai – nguồn gốc và phân bố

Nhất chi mai là một loài cây bắt nguồn từ lưu vực sông Dương Tử (miền Nam Trung Quốc). Sau nhiều diễn biến thăng trầm của lịch sử, chúng đã được nhân giống qua các nước lân cận như Nhật Bản, Hàn Quốc và cả Việt Nam.

Tại Việt Nam, những vùng có khí hậu lạnh đặc biệt là các khu vực như Sơn La, Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai thuộc vùng Tây Bắc hay vùng rừng núi bao quanh chùa Hương Tích ở Hà Nội, là những nơi nhất chi mai mọc khá nhiều.

Không như những giống mai vàng thường gặp, nhất chi mai được gọi là mai nhưng không có cùng họ với chúng. Mơ Nhật Bản hay mơ tây mới là những loài cây có cùng nguồn gốc với nhất chi mai.

Nếu tìm về những khu vực núi non thuộc các tỉnh phía Bắc ít người sinh sống, đặc biệt vào mùa xuân, có thể dễ dàng bắt gặp những cây nhất chi mai cao lớn.

Đặc điểm nổi bật của cây nhất chi mai

Đặc điểm về thân cây

Chiều cao của chúng khá khác nhau. Có khi đạt tới 3m nhưng nếu trồng để làm cảnh thì chiều cao chỉ rơi vào khoảng 1 – 1,5m. Dù ở chiều cao nào chúng đều nở hoa trắng xóa khi vào xuân. Khung cảnh ấy trong tiết trời lạnh lạnh thật lãng mạn và thơ mộng biết chừng nào!

Nhất chi mai thuộc dòng thân gỗ, gốc cây sần sùi, vỏ đen. Cây không nó khả năng phát triển mạnh mẽ như các loại cây khác nên cần phải được chăm sóc kỹ lưỡng.

Nhất chi mai không thể cho ra quả nên sẽ không có hạt để trồng cây giống. Đây là một trong những nguyên nhân khiến cho giá thành của loại cây này đắt đỏ hơn những loại cây khác vào dịp Tết.

Trời hoa trắng xóa

Những cánh hoa trên cây khi nở có thể mọc thành từng chùm hoặc đơn lẻ. Khi còn là nụ, chúng ẩn mình trong sắc đỏ nhưng đến lúc khoe sắc lại có một màu trắng tinh khiết xen lẫn chút hồng. Lại gần, trông chúng tựa như những thiếu nữ e thẹn tuổi đôi mươi trong tà áo dài trắng. Cánh hoa mỏng manh, nhỏ nhắn như những bông tuyết còn sót lại sau mùa đông giá buốt.

Khi hoa nở, ban đầu hoa trắng muốt, rồi ngả dần sang màu đỏ hồng rực rỡ như loài phượng hoàng. Đây là một trong những nét riêng quyến rũ của nhất chi mai.

Một trong những điểm đặc biệt khác là hoa nở hai lần trong một năm. Hoa nở một lần vào mùa xuân, thời điểm giáp Tết và đây chỉ là vụ hoa phụ mà thôi. Khi những bông hoa mai, hoa đào khác đã tàn báo hiệu Tết nguyên đán đã kết thúc, thì nhất chi mai lại đua nhau trổ bông khoe sắc.

Một số dáng nhất chi mai phổ biến

Nếu bạn là một người chơi cây cảnh thì hẳn cũng biết, một loại cây cảnh có thể có nhiều dáng khác nhau và nhất chi mai cũng thế. Dưới đây là một số dáng phổ biến.

Nhất chi mai dáng trực

Đây là dáng phổ biến nhất và được khá nhiều người lựa chọn để trồng. Dáng cây thể hiện sự cương trực, ngay thẳng, không cam chịu cúi đầu. Mặt khác, nhiều người còn cho rằng nó cũng biểu đạt sự kính trọng với các đấng bề trên và sự tinh tế trong cách đối nhân xử thế.

Nhất chi mai dáng huyền

Người ta còn gọi dáng này là dáng thác đổ. Trông như như có một dòng nước chảy từ tán cây lấy thân làm thác đổ xuống. Người ta thường đặt loại nhất chi mai này trong phòng khách hay sân vườn trước nhà. Mỗi dịp Tết đến, khi những cánh hoa trắng nở, sẽ dễ dàng cảm nhận được “thác hoa” tuôn xuống trông rất đẹp mắt.

Nhất chi mai dáng tam đa

Đối với những doanh nhân, đây là một trong những dáng được ưu tiên chọn mua. Khởi nguồn từ một gốc duy nhất, cây được phân ra thành 3 tán cuốn quanh một trục nên người ta gọi dáng này là dáng tam đa. Chúng còn được biết đến với tên gọi dáng tam tài. Thiên thời, địa lợi, nhân hòa là ba yếu tố được quy tụ bên trong dáng này. Chúng biểu trưng cho sự thuận lợi và may mắn trên con đường công danh, sự nghiệp.

Ý nghĩa của hoa nhất chi mai

Từ xa xưa, nhất chi mai như loài hoa mang quốc hồn của Việt Nam. Cứ mỗi mùa hoa nở, sắc trắng thuần khiết như báo hiệu tiết trời đã sang xuân. Trước vẻ đẹp trong trẻo và tinh khôi, nhiều nghệ sĩ đã không hết lời ca ngợi trong các tác phẩm của mình. Nổi bật nhất là người đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Mỹ Sơn, đồng thời cũng là nhà thơ để lại nhiều dấu ấn trong nền văn học Việt Nam thế kỷ XIX – Cao Bá Quát. Ông viết:

Thập tải luân giao cầu cổ kiếm

Nhất sinh đê thủ bái mai hoa

Tạm dịch: mười năm lặn lội tìm kiếm cổ, một đời chỉ biết lạy hoa mai.

“Mai” trong Nho giáo là một trong bộ “tứ quân tử” (trúc – tùng – cúc – mai). Ýnghĩa này dựa vào đặc trưng của cây: dáng cao, cánh mỏng, hương thơm tao nhã, có khả năng sinh trưởng trong điều kiện giá rét. Nhất chi mai được xem là biểu tượng của đấng quân tử, ý chí kiên cường, khai thiên lập địa. Sống cả đời chỉ hạ mình trước hoa mai có nghĩa là chỉ khuất phục trước người quân tử. Vì lý do trên nhất chi mai được đưa vào hàng “Thập đại danh hoa”.

Ngoài ra, nhiều người còn cho rằng việc cây cho ra 2 đợt hoa cũng đại diện cho sức sống mãnh liệt và khởi đầu thuận lợi. Nếu bạn thấy loài hoa sang trọng này trong nhà người khác, đây là dấu hiệu của tài lộc và phú quý.

Cách trồng và chăm sóc cây nhất chi mai

Nhân giống cho cây nhất chi mai

Do cây nhất chi mai không cho ra quả và cũng khó chiết cành nên chỉ có thể nhân giống bằng cách giâm cành. Tuy vậy, đây không phải một loại cây quá dễ trồng. Mặc dù chúng không quá kén chọn nhưng việc trồng từ cây giống có sẵn sẽ tiết kiệm thời gian và công sức hơn rất nhiều. Bên cạnh đó, cây giống khỏe mạnh của viencaygiongtrunguong đã được chăm sóc qua giai đoạn khó ban đầu. Nhờ vậy, khi đem về trồng, khả năng sống sót và phát triển sẽ cao hơn nhiều.

Cắt tỉa cây như thế nào?

viencaygiongtrunguong

Cắt tỉa là một trong những yếu tố quan trọng để cây có thể phát triển khỏe mạnh. Đây cũng là cách cần thiết để tạo dáng cho cây theo ý muốn.

Dấu hiệu nhận biết thời điểm cắt tỉa: khi ngọn cây chuyển sang màu xanh nhạt và xuất hiện nhiều chỗ lồi lên. Đây là lúc những chồi non bắt đầu phát triển, đồng thời cũng là thời điểm lý tưởng để cắt tỉa cây.

viencaygiongtrunguong

Việc cắt tỉa giúp kích thích cây ra chồi non, đậu nụ và nở hoa đúng dịp Tết nguyên đán.

Thông thường trong một năm chỉ cắt tỉa 2 lần:

• Lần 1: sau khi cây đã ra hết hoa, khi Tết nguyên đán đã kết thúc. Lúc này việc cắt tỉa nhằm mục đích giữ cho dáng cây được ổn định và ra hoa vào năm sau. Do hoa chỉ nở trên những cành non, nên cần phải loại bỏ hết những cành già. Lưu ý, để lại một vài lá để cây có thể quang hợp, sau khi đợt lá mới ra rồi thì cắt những lá này đi.
• Lần 2: đầu tháng 7 âm lịch, lúc này cây mọc nhiều lá già cần phải loại bỏ. Kỹ thuật cắt tỉa tương tự như lần cắt tỉa sau xuân. Không nên cắt tỉa lúc trời mưa vì cây sẽ bị chảy nhựa.

viencaygiongtrunguong

Tỉa bớt lá và cành già để cây thay áo mới.

Chăm sóc cây cho ra hoa đúng dịp Tết

Theo âm lịch, thời điểm cuối tháng 10, cách tết chừng 50 – 60 ngày, là thời điểm lý tưởng để tuốt lá cho cây. Đặc điểm thời tiết vào khoảng thời gian này cũng ảnh hưởng đến việc cây cho ra hoa sớm. Nếu có đợt gió nồm thổi qua liên tục trong nhiều ngày liên tiếp, cây có thể sẽ ra chồi sớm hơn với dự tính. Điều này cũng khiến cây ra hoa trước Tết.

Nếu thời tiết giáp Tết vẫn còn có những đợt rét đậm thì nên dùng bao ni lông và đèn để giữ ấm cho cây. Nên giữ cây ở nhiệt độ khoảng 20 độ C. Hòa phân lân với nước ấm và phun lên cây sẽ khiến cây ra nụ.

Các yếu tố cần thiết khi chăm sóc nhất chi mai

Đất trồng

Một trong những đặc điểm khiến nhất chi mai khó trồng đó là việc nó có bộ rễ khá nhỏ và yếu. Vì thế, cần phải chọn những nơi thoáng để trồng, kích thích bộ rễ phát triển. Ưu tiên chọn những loại đất khô, không có nhiều mùn. Để cho cây có điều kiện phát triển tốt, nên lấy đất ruộng phơi khô rồi đập nhỏ trộn cùng một ít phân chuồng đã ủ hoai. Giá thể cần phải có độ thoát nước tốt.

Tưới nước

Không nên tưới quá nhiều nước cho cây vì nhất chi mai không ưa nước.

Có thể bổ sung thêm chất dinh dưỡng cho cây bằng cách sử dụng những loại nước không lên men như nước vo gạo, nước ốc ngâm.

Cây sẽ chảy nhựa nếu bạn tưới cây lúc trời nắng gắt hoặc khi cây thừa nước.

viencaygiongtrunguong

Phân bón

Có thể sử dụng đậu tương giã nhuyễn rồi rải xung quanh gốc cây và tưới nước. Với cách này cây sẽ phát triển tốt hơn.

Không nên sử dụng phân hóa học để bón cho cây vì sẽ dễ khiến cây chảy nhựa.

viencaygiongtrunguong

Ánh sáng

Nên trồng nhất chi mai ở những nơi thoáng gió và có nắng. Trồng cây ở bóng râm sẽ không cho nhiều hoa mặc dù cây vẫn phát triển tốt.

Phòng bệnh

Một trong những vấn đề mà bất kỳ người trồng nhất chi mai cũng phải đau đầu đó là hiện tượng cây chảy nhựa. Cứ mỗi khi cây bị thừa nước, cây sẽ tự động chảy nhựa. Hiện tượng này có thể do được tưới nước quá nhiều hay bị ảnh hưởng bởi những đợt sương muối kéo dài. Nếu cây liên tục bị chảy nhựa sẽ dẫn đến nấm và nhiều bệnh khác. Vì thế, cần đảm bảo lượng nước tưới phù hợp cho cây.

Công dụng của hoa nhất chi mai

Người ta thường coi nhất chi mai như một loại cây cảnh dùng để thay thế đào hay mai vàng trong mỗi dịp tết. Nhưng ít người biết rằng loài cây này cũng có ứng dụng trong y học.

• Trong Đông y, hoa được dùng để chữa một số bệnh như sốt cao, tức ngực, ho, bỏng, lao hạch, viêm đường hô hấp, chán ăn. Vị hoa ngọt nhưng có chút đắng, ấm.

• Trong y học hiện đại, người ta tìm thấy các chất như farnesol, terpineol, cineole, borneol, linalool, indol, benzyl alcohol, calycanthine, meratin, carot… trong thành phần hóa học của hoa. Những chất trên có tác dụng kích thích mật và làm giảm tác động của một số loại vi khuẩn như trực khuẩn thương hàn, phẩy khuẩn tả, trực khuẩn lao, e coli….

Tổng kết

Nhất chi mai không được bắt gặp nhiều trong dịp Tết vì khả năng nhân giống khá khó. Tuy nhiên, không thể phủ nhận được sự sang trọng và đẹp mắt của nó. Cùng với những ý nghĩa thâm thúy và cách tạo dáng của cây, giá trị của nó có chút nhỉnh hơn những loại mai hay đào khác. Nếu bạn yêu thích màu trắng và muốn có một điểm nhấn trong dịp Tết, đừng đắn đo mà hãy sở hữu ngay cho mình một chậu nhất chi mai nhé.