VỀ VỚI XỨ SỞ SÂM DÂY

Ngoài sâm Ngọc Linh, tỉnh Kon Tum còn nổi tiếng với loại thảo dược quý khác là hồng đẳng sâm (còn được người dân địa phương gọi là sâm dây). Đây là loài thảo dược đang giúp nông dân từng bước thoát nghèo, vươn lên làm giàu.

Thủ phủ của sâm dây là ở huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum. Đây được coi là một trong những huyện nghèo nhất của tỉnh Kon Tum và của cả nước. Vài năm trở lại đây, sâm dây là một trong những cây trồng chủ lực để địa phương giảm nhanh số hộ nghèo và phát triển kinh tế.

Cây thoát nghèo

Cách đây chừng hơn chục năm, cứ đến khoảng tháng 8, 9 hàng năm là cây sâm dây nở hoa tím các triền đồi, lưng núi và bên bờ suối. Ngày ấy, sâm dây còn hoang dại vì chưa được nhiều người biết tới. Sau đó, người dân địa phương đào về nấu nước, ngâm rượu uống, thấy người khỏe hẳn, da dẻ hồng hào, dần dà cây sâm dây trở nên nổi tiếng khắp cả tỉnh Kon Tum và một số địa phương khác.

Nhân giống sâm dây

Công dụng của loài sâm dây vang xa, nhiều thương lái đổ về tìm mua khiến sâm dây tự nhiên dần dần cạn kiệt. Thậm chí một số thương lái còn lấy cả một loài củ khác có hình dáng, màu sắc tương tự giả làm sâm dây rồi đem về tận các xã của huyện Tu Mơ Rông giả bán kiếm lời.

Trước thực tế này, Trung tâm Ứng dụng khoa học và chuyển giao công nghệ tỉnh Kon Tum đã nghiên cứu nuôi cấy mô, nhân giống vô tính cây sâm dây và đưa vào trồng thử nghiệm trên 3,5 ha. Sau 2 năm trồng thử nghiệm, kết quả thành công ngoài mong đợi. Cùng với đó, huyện Tu Mơ Rông xác định đây là loại cây giúp cho người dân thoát nghèo nên đã đưa ra những chính sách nhằm phát triển cây dược liệu quý này. Từ đó, cây sâm dây đã được triển khai, nhân rộng ở huyện Tu Mơ Rông.

Sâm dây trở thành một trong những loài cây chủ lực giúp bà con huyện Tu Mơ Rông thoát nghèo

Nhờ khí hậu thuận lợi, quanh năm mát mẻ nên huyện Tu Mơ Rông rất thích hợp với giống cây sâm dây. Hơn nữa đây là loại cây trồng dễ chăm sóc, nhanh cho thu hoạch, đầu ra sản phẩm dễ tiêu thụ nên được xác định là loại cây thoát nghèo của bà con nơi đây. Huyện Tu Mơ Rông đang dần thoát khỏi “tiếng” là một trong những huyện nghèo nhất của tỉnh Kon Tum nhờ loại thảo dược này.

Ông Vương Văn Mười, Phó Chủ tịch huyện Tu Mơ Rông, cho hay việc trồng sâm dây đã mang lại hiệu quả trực tiếp cho người dân. Hiện tại diện tích sâm dây của huyện khoảng 30 ha. Thời gian tới, huyện sẽ mở rộng quy hoạch thêm 25 ha sâm dây nữa.

Phất lên nhờ sâm

Những ngày Tết Nguyên đán này, người dân các xã của huyện Tu Mơ Rông vẫn đang tất bật trên khắp các triền đồi làm cỏ cho cây sâm dây. “Mọi người ở đây nhà nào cũng trồng sâm dây cả, mùa này đi làm cỏ cho sâm vui như mùa cúng lúa mới vậy. Trước đây dân mình cơ cực lắm, gạo không đủ ăn, nhưng nay nhờ cây sâm mà đa phần đã khấm khá, sắm thêm xe máy, ti vi rồi” – anh A Rốk (xã Măng Ri, huyện Tu Mơ Rông) hớn hở khoe.

Sâm dây khô hiện có giá từ 300.000-500.000 đồng/kg

Là một trong những hộ trồng sâm dây đầu tiên ở xã Măng Ri, huyện Tu Mơ Rông, gia đình chị Y’Hlạng không những đủ ăn mà còn giàu lên từ sâm dây. Chị Y’Hlạng kể từ những năm 2009, người dân khai thác ồ ạt nên sâm dây tự nhiên cạn kiệt. Chính vì vậy, mỗi lần đi đào sâm chị lựa những củ to mang bán lấy tiền, củ nhỏ mang lên vườn gia đình trồng lại với suy nghĩ khi trong rừng không còn sâm nữa, chị sẽ thu hoạch sâm vườn nhà để bán. Cứ thế những rẫy lúa, rẫy ngô được chị trồng sâm dây xen kẽ. Không ngờ, đây lại là nguồn thu nhập chính của gia đình với mỗi năm hơn 100 triệu đồng. Cũng nhờ cây sâm, gia đình chị đã nuôi các con ăn học và xây được ngôi nhà kiên cố.

Nhờ sâm dây, đời sống người dân huyện nghèo Tu Mơ Rông dần thay đổi

Không chỉ làm giàu cho gia đình, chị Y H’lạng còn vận động bà con trong làng cùng trồng sâm dây để xóa đói giảm nghèo. Thấy gia đình chị Y H’lạng “ăn nên làm ra” nhờ cây sâm, dân làng đã tin tưởng và làm theo, đến nay cả một vùng đồi gần làng Pu Tá, xã Măng Ri đã phủ xanh cây sâm dây.

Gia đình anh A Công, làng Mô Pả, xã Đăk Hà, được các cán bộ kỹ thuật Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Tu Mơ Rông hỗ trợ cây giống và quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc sâm cho 5.000 m2 đất. Sau một năm trồng theo hướng dẫn, làm dàn cho dây leo, đến kỳ thu hoạch vườn sâm dây, nhiều nhà cho củ to hơn hẳn sâm tự nhiên và là nguồn thu nhập chính của gia đình.

Ông Nguyễn Bá Thành, Chủ tịch UBND xã Măng Ri, cho biết tại xã có nhiều gia đình trồng sâm dây. Từ khi triển khai, áp dụng mô hình trồng sâm tỉ lệ hộ nghèo đã giảm nhanh từ 75% xuống còn 41%. “Hiện tại thì xã đã khoanh vùng trồng sâm dây cho bà con và sắp tới sẽ nhân rộng giống sâm này” – ông Thành nói.

Vùng đất của dược liệu 

Huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum có điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển cây dược liệu gồm sâm dây, sơn tra, sâm đương quy, ngũ vị tử, đặc biệt là sâm Ngọc Linh. Để giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống người dân, chính quyền địa phương đã xác định cây dược liệu là cây trồng chủ lực. Việc trồng cây dược liệu đã và đang phát triển khá nhanh và không ngừng tăng diện tích. Hiện nay, diện tích sâm Ngọc Linh đã chạm mốc 325 ha, sâm dây 30 ha, sâm đương quy 27 ha. Nhiều diện tích cây dược liệu đã cho thu hoạch, góp phần tăng thu nhập. Năm 2017, người dân thu hoạch được 64,3 tấn sơn tra, giá trị 385,8 triệu đồng; ngũ vị tử 31,5 tấn, trị giá 315 triệu đồng; đương quy 24,5 tấn, trị giá 980 triệu đồng; sâm dây 15,7 tấn, giá trị hơn 1,25 tỉ đồng.